Schwizz Ness isch wie Loch Ness
S’Loch Ness und s’Swiss Ness? Nessie i de Schwizz? Goot gar nöd! Isch doch gar nöd! D’Schwizz ist kai Loch, hätt kai Ness und alls isch gloge. D’Schwizz isch aifach …. isch d’Schwizz aifach? Simmer öppis Bsondrixs?
MICHAEL HUG
De Winnetou isch ä Märli, de Wolf und di sibe Gaissli sind ä Märli, jo und de Willhelm Tell isch au ä Märli. Alles Märliverzellige. Alls wo mer immer gmaint händ, wenigschtens als Chind, seg woohr, isch überhaupt nöd woohr. Gloge isches! Und s’Loch Ness isch au ä Märli, wenigschtens säb Viich döt ine. Wiso i uf da Loch Ness chume? Wäg’m Schwizzness. Well s’Schwizzness gitt aber nüt dine isch. Im Schwizz Ness hätts ossert ä Edlwiiisshemp und emene Sackmesser nöd vill meh dine. Mängi säget, Schwizz Ness seg Essvauphee, Puure und/oder Chääs. Debii gittz uf de ganze Wält Chääs und erschtno äbegadsoguete. Und Puure gittz auf uf de ganze Welt und erschtno söttig, wo eren Traktor selber zallet (Anmerkung d. A.: wenn auch immer weniger).
Und Essvauphee gittz au überall uf de Wält. Haisset halt döt ä chli anderscht, tänket aber gliich. Au Blochers gittz überall, au söttig wo Englisch chönd. Aso söttixs Swiss Ness isch nöd wörkli Swiss Ness. Nöd wörkli the true Swissness. En Widerschpruch in sich: Swiss Ness cha gar nöd Swissness sii, well Swiss Ness englisch isch und meer i de Schwizz äbe nöd Englisch redet. Und Swiss Ness cha äbe scho gaar nöd Schwizzer Swiss Ness sii, wells uf Schwizzertütsch gär kai Wort git vör daa. S’gitt kai «Schwizzheit», kai «Schwizzerhaftigkeit», nüt wo enart tüppisch isch vör d’Schwizz und glichzittig allgemein gültig. Aso allgemein schwizzgültig. Öppis allgemein schwizztüppisches gittz wörkli nöd, nödemol en allgemeingültige Schwizzer Dialekt (darum ist dies hier in Sanktgaller Dialekt verfasst, auf die Gefahr hin, dass es im Oberwallis nicht verstanden wird, aber wir SanktgallerInnen verstehen die OberwalliserInnen auch nicht wirklich).
Also, fasse zäme: Loch Ness gittz, Swiss Ness gittz nöd, Bloch gittz (in Ausserrhoden), Sackmesser gittz au und Löcher im Chääs (wenn auch nicht so grosse, es sei denn nachträglich künstlich gebohrte) äbeso. Aber cheretmer dä Schpiess mol om: Wemmer etz is Ossland gooht, aso giem, wemmer chönnt, wemmer etz also d’Schwizz välönd, wa nemet denn Ossländer vo üs wohr? Wöretz üs als SchwizzerInne wohr nee oder wenigschtens als öppis Bsondrixs? Wööretz öppis Swissnessixs feschtschtelle? Öppis Schpeziells, öppis wo üs anderscht macht, öppis wo üs bsonders uszaichnet? En bsondere Stail? Bsonders gross, bsonders chlii? Bsonders aaschtändig, bsonders fründlech? Bsonders gfräässig, bsonders giizig, bsonders intelligent? Mittere bsonders rasche Uffassixsgoob?
Globes nöd. Die wöret üs wohr nee als ganz normal durchschnittlichi Mensche, und solangmer nöds Muul ufmachet, wööretz wohrschinli tänke, mer seget Iihaimischi. De Schwizzer und d’Schwizzeri sind nüüt Bsondrixs, normale Durchschnitt, medioker. Und selbscht wemmer redet, wääremer nüüt Bsondrixs, meer wäret denn aifach Anderi, aso söttig mittere andere Schprooch, aber daschjo nüd Bsondrixs meh, hüttzotaxs. Die wööret wohrschinli nödemol tänke, wer seget Ossländer, nor wäg de Schprooch, well mengmol väschtönds tenand au im gliiche Land nöd, wells im Norde anderscht redet als im Süde.
Also, waschetz da Swiss Ness? Äs «Made in Switzerland» ufem Sackmässer? Än Armbruscht uf de Armbanduhr? Äs «Swiss Made» uf de Schoggi? Swiss Made, hä? Cha, söll oder mos öppis, wo tüppisch Schwizzerisch isch, uf Englisch aagschrebe wärde? Cha ä tüppisch schwizzerisches Gebaare öberhoppt mit «Swissness» bezeichnet wärde? Abgseh vo dem Paradox gittz, wie obe xsait, enart nüt tüppisch Schwizzerischs, öppis wo alli SchwizzerInnen chönd und alli betrifft und vör alli zuetrifft. Ossert dammer alle en rote Pass hend, hämmer jo nüt gmainsam. Mer chönnd nödemol all mittenad d’Hümne singe, osswändig. Amene Franzoos xsesch vo wittem aa, dass‘ aine isch, entwäder hätter ä Pärre aa oder söss rauchter, en Holländer hätt immer öppis Oranschs aa, en Tütsche ret immer vom Fuessball und en Italiener vo de Fraue. Aber nödemol jedi/jedä SchwizzerIn hätt en Edlwisshämp aa, nödemol jede Schwizzer hätt e Schturmgwehr dehai im Chaschte und nödemol jede i de Nazionalmannschaft ischen Schwizzer.
Mer SchwizzerIne sind ganz normale Durchschnitt. Nünt swissmässixs Bsondrixs. Swiss Ness isch wie Loch Ness. Weert vill väzellt, hätt aber nüt dinne. Alls gloge, imfall.